अनुभवाच्या शिदोरीतून – मसाई माराची जंगल सफर

अनुभवाच्या शिदोरीतून – मसाई माराची जंगल सफर
चपराक साप्ताहिक मध्ये प्रकाशित झालेला हा माझा लेख 

२०१२ साली मे महिन्याच्या शेवटी आम्ही आयुष्यातील पहिली वहिली जंगल सफारी केली होती ती सुद्धा अफ्रिकेतील मसाई माराची, ते सुद्धा नैरोबीला नोकरीसाठी गेलेल्या माझ्या अतिशय जिवाभावाच्या मित्राच्या आणि त्याच्या कुटुंबाच्या आग्रहामुळेच !

नैरोबीपासून साधारण ६ तासाच्या अंतरावर असेलेल्या मसाई माराला जंगल सफारीला आम्ही निघालो.  साधारण ४ तासानंतर जंगलाचा रस्ता सुरु झाला आणि काय सांगू, जिकडे पाहावे तिकडे फक्त जिराफ, झेब्रे, ग्याझेल, विल्डर बीस्ट ह्यांचा नुसता सुळसुळाट दिसत होता.  आंम्ही सारखे सारखे आमच्या चालकाला विनंती करून गाडी थांबवत होतो आणि अधाश्यासारखे फोटो काढत होतो. 

शेवटी न राहवून त्याने आम्हांला सांगितले की अहो, ही तर नुसती झलक आहे.  जंगल अजून सुरु व्हायचे आहे. तेंव्हा थोडा वेळ कळ काढा आणि गाडीत बसा, म्हणजे आपल्याला जंगलातील रेसोर्टला वेळेत पोहचता येईल.  गपगुमान गाडीच्या खिडकीतून रस्त्य्याच्या दुतर्फा दिसणारे झेब्रे आणि ग्याझेल  डोळ्यात आणि कॅमेऱ्यात साठवत होतो. 

दोन तासांनी मसाई मारा जंगलाचे मुख्य प्रवेश द्वार लागले.  तेथील सर्व तपासण्या व कायदेशीर गोष्टींची पूर्तता करून जंगलात प्रवेश करते झालो आणि काय आश्चर्य, आमच्या डोळ्याचे पारणेच फिटले हो.  जणूकाही आमच्या स्वागतालाच हत्तीच पाठवलेत की काय असे झाले होते.  आमच्या समोरून १०-१५ हत्तींचा एक मोठा कळप चालला होता.  आफ्रिकन हत्ती आजवर फक्त चित्रातच पहिला होता. प्रत्यक्ष पाहिल्यावर तर तो एक हत्ती सुद्धा डोळ्यात मावेना !  अतिशय रुबाबदार, लांबच लांब असलेले दोन सुळे, सुपा एवढे कान आणि करड्या रंगाचा तो अजस्त्र देह पाहून आम्हीं सगळे वेडेच झालो होतो.  आजवर पेशवे बागेतील सुमित्रा हत्तीण पहिली होती ! जिकडे पाहावे तिकडे फक्त हत्तीच दिसत होते. मन मोहवून टाकणारे असे हे विलोभनीय दृश्य होते. 

आमचा चालक तसेच आमचा ह्या ट्रिपचा गाईड (दोन्ही एकच) आम्हांला लगेचच म्हणाला की, थोडा धीर धरा, ह्या तीन दिवसांत मी तुम्हांला मी हत्ती, जिराफ, झेब्रे, सिंह, चित्ता, एक शिंगी गेंडे, हिप्पो, ग्याझेल, तरस (हाईना), मगर, गरुड, इत्यादी; खूप प्राणी दाखवणार आहे.  आयुष्यभर लक्षात राहील तुमच्या ही जंगल सफर !

गाडीचा टप उघडणारी आणि खिडक्या सुद्धा उघडता येणारी आमची टोयोटा गाडी होती व तितकाच अभ्यासू, वक्तशीर आणि जाणकार गाईड व चालक ह्या तीन दिवसांच्या जंगल सफारीसाठी मित्राने खास आमच्यासाठी आयोजित करून आमची ही आयुष्यातील पहिली वहिलीच आफ्रिकन जंगल सफारी सार्थ केली होती हे मात्र नमूद करायलाच हवे !

सुमारे पंधराशे चौरस किलोमीटर परिसर असलेले विस्तीर्ण असे मसाई माराचे हे जंगल, म्हणजे आयुष्यात एकदा तरी पहावे असेच आहे.  मधेच पावसाची एक जोरदार सर येऊन गेली.  त्यामुळे वातावरण एकदम थंड झाले व रस्ते चिखलमय झाले.  पट्टीचा चालक असूनही त्याला मातीच्या ह्या रस्त्यावरून गाडी चालवताना कसरत करावी लागत होती.  त्यात एकदा आमची गाडी एका खड्ड्यात रुतली आणि निघता निघेना.  आम्ही गाडीतून उतरतो म्हणालो तर, त्याने चक्क नाही उतरायचे सांगितले.  आपण जंगलात आहोत आणि इथे कधी कुठला प्राणी ह्या कमरे एवढ्या गवतात दबा धरून बसलेला असेल ते सांगता येणार नाही.  मी वॉकीटाकीवरून निरोप दिला आहे.  दुसरी एखादी गाडी आली की आपल्याला मदत करेल.  पंधरा मिनिटांनी बलून सफारी करणारा एक समूह चालला होता.  त्यांनी आमची फसलेली गाडी पहिली व ते मदतीला धावून आले.  चांगले आडदांड, साडेसहा फुट उंच, धिप्पाड असे ६ जण गाडीतून उतरले.  एक मिनिटासाठी आम्हांला गाडीतून उतरवले व चक्क आमची गाडी उचलून दुसरीकडे ठेवून लगेचच निघूनही गेले.  आम्ही वेड्यासारखे त्यांच्याकडे अवाक होऊन पाहतच होतो.  ते खरे मसाई होते व जवळच्या गावातले होते.  ह्या जंगली लोकांची ताकद पाहिल्यावर आमची बोलतीच बंद झाली होती.

मारा रिसोर्ट नावाच्या पंचतारांकित रेसोर्ट मधील तंबूत आमची राहण्याची व्यवस्था केलेली होती.  एक तर हे ठिकाण मसाई मारा जंगलात अगदीच मध्यभागी एका पठारावर होते.  त्याच्या मागून खाली मारा नदी वाहत होती व त्यात मगरी मस्त पहुडल्या होत्या आणि त्यांच्या बाजूला असंख्य पाणघोडे (हिप्पो) डुंबत होते, जवळच एका पठारावर काही झेब्रे, जिराफ आणि ग्याझेल चरतांना दिसत होते.  लांबून हे दृश्य मन प्रसन्न करणारे होते, पण जस जशी रात्र होऊ लागली व अंधार पडायला लागला तसं तसे अंधारात चमकणारे ते शेकडो डोळे पहिले की पोटात गोळा येत होता.

रिसोर्टमधील तंबूचा (तंबू कसला, हा तर एक भला मोठा सोयी सुविधांनी सज्ज असा महालच होता) ताबा घेतला.  दुपारचे जेवण केले, आवरले आणि लगेचच त्यादिवशीच्या पहिल्या गेम (जंगल सफारी) राईडला गेलो व संध्याकाळी ५.३०च्या आत परत रिसोर्टला त्यांच्या नियमानुसार पोचलो होतो.

आंम्हाला तरसाची (हाईना) खूप गोंडस पिल्ले दिसली होती.  हा अतिशय किळसवाणा प्राणी ह्या जंगलात इतक्या संखेने दिसतो की नंतर त्याचा वीट येतो.  रात्रीच्या शांततेत त्याचे हसणे ऐकायला आले की मला तर रामसे बंधूचा चित्रपटच आठवतो !

येता येता आम्हांला शेकड्याने/ हजारोंच्या संखेने जिराफ, झेब्रे, विल्डर बीस्ट, रानटी गाई म्हशी आणि गाझ्येल, दिसत होते हे इथल्या जंगलाचे हे एक वैशिष्ठ्य आहे.  आपल्या सारख्या पुण्याच्या लोकांना त्या त्या जमातीतील एखादाच प्राणी, तो ही पेशवे बागेत बघायची सवय असल्यामुळे; इथे हजारोंच्या संखेने हे प्राणी पाहिल्यावर; नंतर नंतर, आंम्ही गाईडला जरा और दुसरा कुछ दिखावो ना (म्हणजे सवयी प्रमाणे त्याला हिंदी येत असणार असे गृहीत धरून) म्हणायला सुरवातही केली होती !

आश्चर्य म्हणजे येतांना रस्त्यात आम्हांला ८-१० सिव्हीणींचा कळप झुडपात मस्तपैकी पहुडलेला दिसला.  त्यांच्या अंगावर तीन चार गोंडस चिल्लीपिल्ली आपल्याच धुंदीत खेळत होती.  आमचा गाईड म्हणाला की उद्या इथेच एखाद्या किलोमीटरवर कुठेतरी सिहांचा कळप असेल तो दाखवतो. काल रात्रीच ह्या सिंहांनी एक म्हैस मारून फस्त केली होती.  त्यामुळे दुपारी जरा सुस्तावले होते.  इतक्या जवळून म्हणजे अगदी दोन फुटांवरून, टप आणि खिडक्या उघड्या असलेल्या गाडीतून हे सिंह बघतांना आमची भीतीने तर पूर्ण गाळणच उडाली होती. सिंहाची ती आयाळ, तो रुबाब आणि डरकाळीने एवढ्या थंडीतही आम्हांला घाम फोडून गेली.

दोन दिवस सतत दिवसभर जंगलात फिरत होतो आणि मनसोक्त प्राणी बघत होतो, पण ह्या दोन दिवसांत आम्हांला चित्त्याने आणि बिबट्याने काही दर्शन दिले नव्हते.  शेवटच्या सफारीला आमच्या गाईडला एक निरोप मिळाला आणि त्याने ज्या काही वेगाने गाडी जंगलातील त्या कच्च्या सडकेवरून पिटाळली होती की विचारू नका.  त्या दहा मिनिटांत त्याने आम्हांला आमची बुडे सुद्धा सीटला टेकून दिली नव्हती.  पण एक सांगतो त्याच्या ह्या प्रयत्नाला यश आले आणि शिकारीच्या तयारीत असलेल्या चित्त्याचे आम्हांला दर्शन घडले.  एवढे लांबून आम्ही त्याच्या साठी आलो होतो तर पठ्ठ्याने आमच्या कडे ढुंकूनही पहिले नाही हो. त्याचे लक्ष दूरवर चरत असलेल्या हरणांच्या (ग्याझेलच्या) कळपावर होते हो ! बिबट्याला मात्र आमच्या दर्शनाचा लाभ काही मिळाला नाही !

एक मात्र नक्की की माझ्या मित्राच्या आग्रहामुळे आमची मसाई माराची ही जंगल सफर सफल झाल्याचे समाधान आम्हांला लाभले होते, पण आज हा अनुभव लिहितांना हा माझा जिवलग मित्र ह्या जगात नाही ह्याचेही दु:ख मनाला बोचत होते !

आमच्या ह्या सफरीनंतर अगदी सहाच महिन्यांनी; नागपूरला एका लग्नात माझ्या मित्राला हृदयविकाराचा झटका आला आणि त्याने ह्या जगाचा निरोप घेतला होता.  म्हणूनच हा अविस्मरणीय अनुभव मला आजही लिहितांनाही अतिशय सद्गतीत व्हायला होत होते.

रविंद्र कामठे

११ मे २०१९