काळीज चिमणा चिमणीच

काळीज चिमणा चिमणीच

एके दिवशी सकाळी अंगणात बसलो होतो.  अतिशय छान हवा होती, वातावरण अगदी प्रसन्न होते.  एकंदरीत चहूकडे खूपच शांतता होती. घराच्या आजूबाजूला बागेत सुंदर अशी फुले उमलली होती.  झाडावर पक्ष्यांसाठी ठेवलेल्या पाण्याच्या छोट्या भांड्यावर अजूनही कोवळी किरणे पसरली होती. आज रविवार असल्यामुळे थोडा निवांतच होतो.  पक्ष्यांसाठी पाण्याची भांडी स्वच्छ धुऊन पुन्हा भरून ठेवायची होती.  त्यांच्या साठी खाद्य ठेवायचे होते.

नेहमी प्रमाणेच चिमणा, चिमणी, वटवटे, बुलबुल,सनबर्ड, खारू ताई, इत्यांदींची लगबग सुरु झाली होती.  ती सारी त्यांच्या कामात मग्न होती. एकंदरीत रविवारची ही सकाळ फारच रमणीय होत चालली होती.

आमच्या घरात एका बाजूला भिंती मध्ये एक मोठे भोक ठेवले होते.  म्हणजे ते आम्ही मुद्दामच ठेवले होते.  ह्याच घरट्यात आज पर्यंत आम्हीं चिमणा चिमणीच्या जवळ जवळ ३ ते ४ पिढ्या पाहिल्या होत्या.  त्यामुळेच आमचे ही त्यांच्याशी कळत नकळत एक प्रकारचे नातेच जुळले होते.  त्यांची ती चिव चिव, लगबग, आपल्या पिल्लांसाठी दाणा पाण्यासाठीची धडपड, घरट्यासाठी लागणाऱ्या काटक्यांची जुळवा जुळव, पहिली कि मन कसे भरून यायचे आणि वाटायचे किती कष्ट करतात ना ही चिमणा चिमणी आपल्या पिल्लांसाठी.  किती माया,किती प्रेम आहे त्यांचे त्यांच्या पिल्लांवरती. जरी देवाने त्यांना हात नाही दिले तरी नुसत्या एका चोचीने किती किती माया करतात ते आपल्या पिल्लांवरती.

ह्या चिमणा चिमणीची, आपल्या पिल्लांसाठीची धडपड पहिली कि मला माझ्या आई बाबांची आठवण येते.  ते ही नाही का करत कष्ट आपल्या साठी.  अगदी मान मोडे पर्यंत काम करतात.  आपल्याला काही काही कमी पडू नये ह्या साठी दिवस रात्र मेहनत करतात.  आई तर बिचारी किती काळजी घेते, किती प्रेम करते नाही आपल्यावर.  शाळेची सर्व तयारी, खाऊचा डब्बा,जेवणाचा डब्बा, दुपारी जेवायला घरी घरी आल्यानंतर स्वतःच्या हाताने भरवणे, अगदी कंटाळा आला असला तरी किंवा भूक नसली तरीही खा खा करून मागे लागणे.  अभ्यास घेणे.  तिच्या एवढ्या कामाच्या व्यापातून वेळ काढून आपल्याशी गप्पा मारणे, छान छान गोष्टी सांगणे.  सुट्टीच्या दिवशी बागेत फिरायला नेणे,इत्यादी इत्यादी . किती आकांषा असतात त्यांच्या, किती स्वप्ने पाहिलेली असतात त्यांनी आपल्या पिल्लांसाठी.  त्यांच्या उज्वल भवितव्यासाठी.

त्या दिवशी सकाळी सकाळी आमच्या बागेतील चिमणा चिमणीने आपल्या नुकतेच पंख फुटलेल्या दोन पिल्लांस आज थोडेसे उडविण्याचे शिक्षण देण्याचे ठरविले होते.  म्हणजे त्यांचा तसा बेत होता. चिमणा चिमणीने आधी थोडेसे इकडे इकडे उडून फिरून बघितले.  बाहेर काही धोका, वगैरे नाहीना ते पाहिले.  सर्व काही व्यवस्थित आहे असे त्यांना जाणवल्या नंतर त्यांनी आपल्या दोन्ही पिल्लांना घरट्यातून हलेकेच बाहेर काढले. पिल्ले थोडीशी बिथरलेली होती.  त्यांच्यासाठी हा प्रयोग जरा नवीनच होता.  त्यातून आज त्यांच्या आई बाबांनी त्यांना खाऊही दिला नव्हता.  पण करणार काय, एकदा का बाबांनी सांगितले कि आईचे ही काही चालायचे नाही.

आज त्यांना उडविण्यास शिकविण्याचा तास होता. त्यांच्या  बाबांनी दोघांनाही हळूच घरट्यातून ढकलत ढकलत बाहेर काढले.  पाठीमागून आतिशय प्रेमळपणे आई ही बाहेर आली.  तिला ही बिचारीला खूप काळजी वाटत होती.  काळजी कशाची तर...अजून माझ्या बाळांच्या पंखात एवढा जोर आला नाहीय.  तरी पिल्लांच्या बाबांची आपली उगाचच त्यांना उडवायला शिकवायची घाई कशाला ! परंतु पिल्लांच्या बाबांचे गणित अतिशय व्यवहारी होते.  अतिशय योग्य वेळेत त्यांना आपल्या पिल्लांना स्वावलंबी करायचे होते आणि त्यामुळेच त्यांची ही सारी खटपट चाललेली होती. हलकेच एक पिल्लू घरट्यातून बाहेर ढकलले गेले.  थोडेसे उडण्याचा प्रयत्न करून एक फांदीवर जाऊन बसले.  दुसऱ्या पिल्लास ही असेच ढकलून बाहेर काढले गेले.  ते जरा धीटच होते.  छान पैकी एक गिरकी घेऊन फिरून दुसऱ्या फांदीवर जाऊन बसे.  दोन्ही पिल्ले एकमेकांकडे भिरभिरत्या नजरेने पाहत होती.  त्या दोघानांही आज एक नवेच गुपित कळले होते कि त्यांच्या पंखात आता हळू हळू बळ येऊ लागले होते. आजचा खेळ येथेच संपला.  चिमणा चिमणीने दोन्ही पिल्लांना परतुनी घरट्यात यायला सांगितले आणि त्यांना मस्त पैकी छान छान खाऊ भरविला.  खूप खूप कौतुक केले आणि चिमणीने तर मायेने कवटाळून चोचीत चोच घालून एक एक दाणा अगदी प्रेमाने भरविला.

असेच काही दिवस गेले.  दर एक दिवसा आड चिमणा चिमणी आपल्या दोन्ही पिल्लांना घरट्यातून बाहेर काढत आणि थोडा वेळ उडवायला शिकवत असत.  त्यांना अजूनही थोडीशी धास्ती होती कि आपल्या पिल्लांच्या पंखात अजूनही पुरेसे बळ आलेले नाही ह्याची ! तरीही ते हा प्रयत्न थांबवणार नव्हते.  कारण त्या शिवाय दुसरा पर्यायच नव्हता त्यांच्याकडे.  निसर्ग नियमा प्रमाणे आता दोन्ही पिल्लांना स्वबळावर उडयला यायलाच हवे होते.  स्वतःचे दाणा पाणी स्वतः शोधणे गरजेचे होते. त्यांचे कारण ही तसेच होते.  जर त्यांच्या पंखात बळ नाही आले आणि आजूबाजूच्या परिस्थितीची त्यांना जाणीव नाही झाली तर, ते ह्या जगात जगतील कसे?  बाकीचे पक्षी अथवा प्राणी सदैव त्यांना मारायला टपलेलीच असतात हे त्यांना माहित होते.  त्यासाठीच तर त्यांची ही धडपड होती कि आपल्या बाळांनी आपल्या पंखात बळ आणावे आणि दूर दूर उडून जाऊन स्वतःचे विश्व बसवावे.

ह्यापुढे ही बाळे आता स्वःताच्या पायावर उभी राहिल्या शिवाय गत्यंतरच नव्हते.  आणि म्हणूनच हा सगळा त्यांचा खटाटोप चालला होता. चांगले ८-१० दिवस रोज एक ते दोन तास दररोज दोन्ही पिल्लांकडून तालीम करून घेतली जात होती.  चिमणा आणि चिमणी दोन्ही पिल्लांना अगदी नित्यनेमाने उडावयास शिकवत होती.  आजू बाजुला कोणी नाही ना हे ही पाहत होती.  एखादे मांजरही जरी आजूबाजूला दिसले तरी त्याला ही दोघे अगदी बेजार करून लांब लांब घालवत होती. एके दिवशी लहान पिल्लू उडण्याचा प्रयत्न कारण थोडेसे दमले होते आणि शांतपणे गेटच्या खालच्या दांडीवर विसावले होते.  तेवढ्यात मांजराचा दबक्या पावलांचा आवाज चिमणीला आलाच.  तिने ताबडतोब पिल्लास उडविले.  बिचारे थकले होते.  तरीही उडाले आणि जरा उंच जाऊन बसले.  चिमणीने चिव चिवाट करून त्या मांजरास  पिल्लापासून दूर घालवले आणि काही काळा नंतर पिल्लास घरटयाशी सुखरूप परत नेले.

तिने पिल्लास समजून सागितले कि बाळा, आज मी तुला ह्या मांजराच्या ताब्यातून सोडवले आहे, परंतु अशी खूप मांजरे, ह्या जगात आहेत आणि त्यांच्या पासून तुझे संरक्षण करणे मला एकटीला शक्य नाही.  त्यामुळे तू लवकरात लवकर तुझ्या स्वतःच्या पंखात बळ आणून उडण्यास शिकायला हवें आणि स्वतःचे रक्षण करावयास हवे.

पिल्लांस त्यांची चूक समजली आणि दुसऱ्या दिवसा पासून ते आणि त्याचे भावंड दोघे मिळून रोज खूप वेळ उडण्याचा सराव करू लागले. काही दिवसांतच ही दोन्ही पिल्ले आपापल्या बळावर आकाशात स्वछंद पणे भरारी घेऊ लागले आणि मनसोक्त  पणे विहरू लागले.  आता त्यांना कोणाचीही भीती नव्हती. ते सतत आपली आई बाबांचे आभार मानत होते, कि तुमच्या मुळे आम्हाला आमचे आयुष्य आज सुखाने जगता येते आहे. चिमणा चिमणीच्या ही डोळ्यात आज आनंदाश्रू होते.

ह्यावरच एक कविता ....

|| काळीज चिमणा चिमणीच ||

पिल्लास कुठे कळते, काळीज जन्मदात्यांच,
बागडत असते ते स्वतःच्या विश्वातच ||
शिकवितात चिमणा चिमणी, त्यास उडविण्यास,
हळू हळू उडू लागत पिल्लू जवळपास ||
आनंद असतो त्यांच्या एका डोळ्यात,
काळजी असते दुसऱ्या नयनात ||
बळ आलं असेल का पिल्लाच्या पंखात ?
शंकेची पाल उगीच चुकचुकते चिमणा चिमणीच्या मनात ||
टपलेली असतात,  मांजरेही आसपास,
निष्फळ असतो चिमणा चिमणीचा चिवचीवाट ||
पिल्लास नसते फिकीर कशाची,
प्रयत्न करते ते भरारी घेण्याची ||
असते वेडी आशा, चिमणा चिमणीच्या मनात,
विश्वास असतो त्यांचा त्यांच्या पिल्लात  ||
भुर्रकन पिल्लू घेत भरारी उंच,
भावूक होत वेड मन चिमणा चिमणीच ||  

*****

तात्पर्य:

आपले आई बाबा जे काही करतात ते आपल्या भल्या साठीच असते हे लक्षात घ्या.  त्यात त्यांचा कुठलाही स्वार्थ नसतो.  आपली पिल्ले छान शिकावीत, मोठी व्हावीत, त्यांनी चांगले शिक्षण घ्यावे, खूप खूप नाव कमवावे, सन्मान मिळवावेत, खूप खूप कीर्तिमान लाभावेत त्याचं बरोबर आपल्या घराण्याचे तसेच देशाचेही नाव उज्वल करावे. एवढीच एक अपेक्षा त्यांची आपल्या पिल्लान्क्डून असते.  तीला कधी तोडू नका.  चिमणीच्या पिल्लांप्रमाने तुम्ही आयुष्यात यशवी व्हा.

रविंद्र कामठे